رمان علیه خودکشی

گرگ بیابان به دنبال هسه

کریس کاکس

تعجبی ندارد که وقتی اولین بار سال 1927، دهمین رمان هرمان هسه به نام گرگ بیابان (اشتپن وولف) منتشر شد، با توجه به انزوای شهری، رمانس تیره و تار موجود در آن و یورش های وحشیانه آن به زندگی بورژوازی و سرمایه داری، با نقدهای متناقض مواجه و دهه 1960 به عنوان یک اثر کلاسیک ضد فرهنگ شناخته شود.

گرگ بیابان، مثل سیذارتا درباره سفر انسانی به سوی خودشناسی است. با وجود گذشت حدود یک قرن از انتشار این کتاب، همچنان پیام آن به شدت بر خواننده ها تاثیر می گذارد «ما باید خودمان را بکاویم و هرگز از این کار باز نایستیم. اگر خودکاوی را متوقف کنیم، آن گاه در زندگی به مرده های زنده نما تبدیل می شویم.»

هاری هالر قهرمان 47 ساله این رمان، در زندگی اش وجود مرگ مانندی دارد. او زمانی روشنفکر فعالی بود که در اجتماع حضور داشت، اما به دلیل انزجار از فرهنگ اروپایی، منزوی شده، شغل و خانواده و خانه اش را از دست داده و اکنون در انزوای گرگ مانندی زندگی می کند.

روزها در فکر فرو می رود و شب ها را در میخانه ها می گذراند. در وجود او دو روح با هم می جنگند؛ یکی دیو که مشتاق وحشی گری و انزواطلبی است و دیگری انسان که در جستجوی فرهنگ، جامعه و عشق است. هاری میل به خودکشی دارد، با این حال لجوجانه به روزهای شیطانی یاس و پوچی درونی اش می چسبد.

هسه برای نوشتن رمان گرگ بیابان از بحران معنوی بهره برده که خودش دچار آن شده بود. هسه بعد از آن که اواسط دهه 1920 همسر خود را ترک کرد، در شهر بازل در تنهایی و انزوا زندگی کرد و از شدت یاس و نومیدی به فکر خودکشی افتاد.

شاید این اتفاق توضیحی برای توصیف دقیق و دردناکی باشد که هاری هالر از افسردگی ارائه می کند. تاکنون فقط ویلیام استایرون در کتاب تاریکی قابل رویت توانسته توصیفی هم تراز توصیف هایی که هسه از افسردگی در کتاب خود آورده ارائه کند.

با این وجود، هرمان هسه در دهه 1960 گفت «کتاب گرگ بیابان میان مجموعه نوشته هایم بارها و با خشونت زیاد، دچار بدفهمی شده است.» از نظر او بسیاری از خواننده ها بیش از حد به حس طغیان گری و یاس در شخصیت هاری هالر توجه کرده اند، ولی سفر بازگشت او از آن وضعیت را نادیده گرفته اند. نقطه بازگشت هاری هالر از جایی آغاز می شود که هرمینه جوان و زیبا را می بیند. هرمینه که نمایانگر خداشناسی موجود در این کتاب است، به هاری نشان می دهد که او بیش از دو روح درون خود دارد و باید به هر یک از آن ها اجازه شکوفایی بدهد.

گرگ بیابان کتابی درباره خودکشی، ولی در نهایت ضد آن است. با وجود توصیف های عنان گسیخته و دقیق زجر، عذاب و انزوا در آن، با فصاحت و شیوایی درباره موضوعی صحبت می کند که جذاب نیست، ولی اهمیت دارد؛ یعنی موضوع درمان.